بيهوش کردن براي عمل جراحي

عمل جراحي همواره ترس و دلهره‌اي براي بيمار ايجاد مي‌کند. يکي از دلايل اين استرس و نگراني ممکن است بيهوشي و عوارض ناشي از آن باشد.

 

دکتر حسين‌ علي شريف، متخصص بيهوشي و مراقبت‌هاي ويژه در اين‌باره مي‌گويد:

 

به ‌طور معمول در جراحي‌هايي که در گذشته انجام مي‌گرفت، خود جراح، کار بيهوشي را انجام مي‌داد، اما با پيشرفت علم و روش هاي جراحي و با توجه به اهميت حفظ سلامت بيمار، ايجاد رشته‌اي جديد در دانشگاه که به صورت جداگانه وظيفه مراقبت از بيمار را داشته باشد احساس شد.

با پيدايش رشته تخصصي بيهوشي، جراح فقط کار جراحي را انجام مي دهد و مراقبت از بيمار، کنترل وضعيت قلب او، فشار خون و ... به متخصص بيهوشي مربوط مي‌شود.

روش‌هايي مانند بيهوشي عمومي، بي‌حسي موضعي و بي‌حسي نخاعي روش‌هايي هستند که با توجه به سن بيمار، طول مدت جراحي، محل جراحي و داشتن سابقه بيماري، براي بيهوش کردن فرد انتخاب مي‌شوند.

بهتر است براي بيمار مسن که به نارسايي قلبي هم مبتلاست، تا جايي که ممکن است از روش بيهوشي عمومي استفاده نکرد. در چنين شرايطي شايد بهتر باشد جراحي با روش بي‌حسي نخاعي انجام شود.

 

بيهوشي عمومي

در بيهوشي عمومي، از طريق رگ بيمار، داروها تزريق مي شوند و بيمار به طور کامل هوشياري‌اش را از دست مي‌دهد. البته متعاقب آن عوارض خاصي نيز ممکن است براي بيمار ايجاد شود؛ به عنوان مثال شايد وي دچار ايست تنفسي شود که در آن شرايط نياز است از دستگاه‌هاي پيشرفته‌اي استفاده کرد. در طول جراحي به طور کامل از بيمار مراقبت شده، فشار خون و شرايط قلبي وي را کنترل مي کنند.

بهتر است تا حدي که امکان دارد از روش بيهوشي عمومي به دليل اثراتي که روي قلب و ريه مي‌گذارد، پرهيز شود. به غير از عوارضي که ممکن است حين عمل براي بيمار پيش بيايد، عوارضي نيز وجود دارد که شايد بعدها بيمار را درگير کند.

در مواردي نادر، بيمار ممکن است طي عمل جراحي در حالت بيداري باشد، به اين معنا که چشمانش بسته بوده و کاملا بي‌حرکت باشد، اما صداهايي را شنيده و حتي اندکي درد داشته باشد. اين موارد مي‌تواند باعث شود بيمار در آينده دچار ناراحتي‌هاي عصبي، بي‌خوابي و حواس‌پرتي شود.

در برخي جراحي‌هاي خاص مانند سزارين و در مورد بيماران تصادفي که به اتاق عمل مي‌آورند، به دليل استفاده از ميزان کمتر داروي بيهوشي، احتمال بروز اين مشکلات بيشتر است.

البته با توجه به پيشرفت‌هاي علم، امروزه بيهوشي عمومي نيز روشي کم خطر و با عوارضي کم است.

بي‌حسي نخاعي

در اين روش، دارو در قسمت کمر بيمار و در جايي که نخاع وجود دارد، تزريق مي‌شود. نوع دارو نيز با توجه به طول مدت زمان جراحي انتخاب مي‌شود. البته در شرايطي که عمل طولاني باشد ـ معمولا بيشتر از 5/2 ساعت ـ بايد از بيهوشي عمومي استفاده کرد.عوارضي مثل افت فشار خون و کاهش ضربان قلب نيز طي مدت جراحي ممکن است وجود داشته باشد.برخي عوارض نادر نيز ممکن است بعد از عمل جراحي ايجاد شود؛ مثل سردرد که البته امروزه به علت استفاده از سوزن‌هاي ريزتر احتمال بروز آن خيلي کم شده است. اين سردردها خفيف بوده و حتي بدون درمان به‌طور معمول پس از دو هفته کاملا از بين رفته و هيچ اثري از آن باقي نمي‌ماند.کمردرد نيز ديگر عارضه‌اي است که به احتمال خيلي کم ممکن است بروز کند. اما در اين شرايط نيز مريض با دارو درماني خوب خواهد شد. گاهي نيز کمردرد به علل مختلف ديگري ايجاد مي‌شود. براي نمونه پس از بارداري، کمردرد وجود دارد؛ چه زايمان با بي‌حسي نخاعي انجام شود و چه با روش ديگر.در کل بي‌حسي نخاعي از بيهوشي عمومي روشي بهتر و مناسب‌تر است، خطرات کمتري دارد و عوارض بعدي آن نيز کمتر است.

 

بي‌حسي موضعي

در بي‌حسي نخاعي، کل اعصابي که از نخاع خارج مي‌گردد، بلوکه (بي حس) مي‌شوند. ولي حالتي نيز به نام بلوک عصبي محيطي (بي حسي موضعي) وجود دارد، به اين معنا که خود عصبي را که وارد منطقه جراحي مي‌شود بلوکه مي‌کنيم.

بي‌حسي موضعي کم خطرترين روش است و براي کاهش استرس بيمار از داروهاي آرام بخشي که خطر کمي دارند، نيز مي‌توان استفاده کرد.

 

عوامل موثر در انتخاب روش مناسب

نوع جراحي نيز در انتخاب روش مناسب مهم است. در برخي جراحي‌ها مانند سزارين سعي مي‌شود تا حد امکان دارو وارد خون جنين نشود، شايد بهتر است بگوييم در اين جا بهترين روش، بي‌حسي نخاعي است.محل جراحي هم در انتخاب روش بيهوشي يا بي‌حسي مهم است. در برخي جراحي‌ها امکان استفاده از بي‌حسي نخاعي وجود ندارد؛ به عنوان مثال در جراحي‌هايي که روي صورت يا قسمت‌هاي فوقاني قفسه سينه انجام مي‌گيرد. ولي در کل سعي مي‌شود در جراحي‌هايي که از قسمت ناف به پايين است از روش بي‌حسي نخاعي استفاده شود.امروزه و با توجه به پيشرفت‌هاي پزشکي، بيهوشي عمومي و بي‌حسي نخاعي بي‌خطر بوده و مشکلات خاصي ايجاد نمي‌کنند. وي در نهايت باز هم به بيماران توصيه مي‌کنيم قبل از عمل جراحي، از جراح خود بخواهند آنها را به يک متخصص بيهوشي ارجاع داده و معاينات و آزمايشات لازم را انجام دهند.در مجموع بايد گفت اگرچه بي‌حسي موضعي از بيهوشي عمومي بهتر است، اما اين که بهترين شيوه بيهوشي يک بيمار چگونه بايد باشد را پزشکان متخصص تشخيص مي‌دهند. به همين دليل، بيماراني که قصد جراحي دارند براي کاهش عوارض و مشکلات بيهوشي بهتر است قبل از عمل با يک متخصص بيهوشي نيز مشورت کنند.