هر خالی خال هندو نیست

در صورتی که رنگ خال یک‌ دست نباشد، حاشیه خال نامنظم باشد، یا این‌ که اندازه خال به یک‌ باره تغییر کند و در اندک زمانی بزرگ شود، باید نگران بدخیم بودن خال شد.

معمولا اگر خال دچار سرطان پوست شود، خال خارش پیدا می‌کند، اندازه خال تغییر می‌کند، ممکن است خونریزی داشته باشد و یا تغییر رنگ پیدا کند و شکل خال نامنظم شود.

در نوع دیگر، تومور‌های پوست معمولا به‌صورت زخم است که اگر این زخم بیش از سه ماه طول بکشد، حتما باید نمونه‌برداری شود، زیرا ممکن است سرطانی باشد؛ زخم‌‌هایی که خوب نمی‌شوند و عود می‌کنند، خارش دارند و در نواحی از بدن به‌صورت برجستگی غیرمعمول به وجود می‌آیند که معمولا این برجستگی‌ها در نواحی است که در تماس نور آفتاب مثل صورت، گوش‌ها و دست‌ها هستند.

دسته دیگری از سرطان‌ها مربوط به دهان و زبان هستند که اگر توده‌ای روی زبان یا سقف دهان به‌صورت ناگهانی رشد کند و زخم شود، باید شک کرد و به پزشک مراجعه کرد و همچنین یک‌سری از خال‌ها هم هستند که روی ناخن‌ها به‌صورت ناگهانی ایجاد می‌شوند که باید تحت نظر باشند، زیرا ممکن است یک خال معمولی نباشد و یک ملانوم ناخن باشد.

در کل خال‌هایی که در کف دست و پا ایجاد می‌شوند، حتما باید تحت نظر باشند.

خال‌های مادرزادی خطرناک‌ترند

تجمع سلول‌های رنگدانه‌ای در پوست را خال می‌نامند. تعدادی از خال‌ها معمولا مادرزادی است و با توارث منتقل می‌شود.

در افراد معمولا در سنین کودکی و در خانم‌ها هنگام مصرف قرص‌های ضدبارداری تعداد این خال‌ها زیادتر می‌شود، ولی معمولا مجموع خال‌هایی که فرد در طول زندگی در پوست خود مشاهده می‌کند از طریق توارث به او منتقل می‌شوند و تا 30 و 35 سالگی در بدن افراد خال ایجاد می‌شود و بعد از آن دیگر خال جدید دیده نمی‌شود.

یک سری از خال‌ها هم از بدو تولد ایجاد شده‌اند که این نوع خال‌ها باید مورد نظر قرار بگیرند، زیرا روی این خال‌ها ممکن استسرطان بدخیم ملانوم ایجاد شود. بنابراین خال‌های مادرزادی طی زندگی ابتدا توسط مادر و پدر و سپس خود فرد باید تحت نظر باشند و در صورت مشاهده تغییر، حتما باید برداشته شوند.

مراقب خال‌ها باشید

خال‌هایی که در طی زمان ایجاد می‌شوند معمولا خوش‌خیم هستند، مگر این‌که خال‌ها دستکاری شوند. منظور برداشتن خال نیست، بلکه اذیت خال است، به‌طور مثال هنگام تراشیدن موی بدن اگر این خال‌ها آزرده شوند، طی زمان باعث بروز مشکل در آن‌ها می‌شود، یا در نواحی که آفتاب به پوست می‌خورد برخی از خال‌ها ممکن است تغییر رنگ بدهند و به سمت خال‌های بدخیم بروند.

ولی اغلب خال‌هایی که بعد از کودکی ایجاد می‌شوند خوش‌خیم هستند، مگر این‌که یک سری تغییر روی آن‌ها ببینیم که با مشاهده کوچک‌ترین تغییر باید به پزشک مراجعه کنیم؛ تغییراتی مانند خارش، تغییر رنگ، تغییر سایز‌های ناگهانی و پایه‌دارشدن اطراف خال. این نوع خال‌ها بهتر است برداشته شوند.

خال مادر داریم؟

یک باوری که در عوام وجود دارد این است که گمان می‌کنند یک خال‌ مادر در بدن وجود دارد که باعث می‌شود تعدادی خال دیگر به‌وجود بیاید و به اشتباه فکر می‌کنند با برداشتن این خال مادر تعداد خال‌ها محدود می‌شود و خال جدیدی ایجاد نمی‌شود که این باور غلط است و هیچ خالی نمی‌تواند باعث بروز خال‌های دیگر شود.

باور غلط دیگر این است که افراد گمان می‌کنند با برداشتن یک خال ممکن است خال سرطانی شود، درحالی‌که عکس این حالت وجود دارد. برخی از خال‌ها سرطانی هستند و زمانی که برداشته و نمونه‌برداری می‌شوند، مشخص می‌شود سرطانی هستند و برداشته شدن خال جلوی پیشرفت سرطان را می‌گیرد.

توصیه های پزشکان متخصص پوست

دکتر محمدتقی نوربالا، متخصص پوست در این باره می گوید:

«ویژگی مهم سرطان پوست، خوش خیمی، قابل دیدن و قابل علاج بودن آن است.

علت اصلی 90 درصد از سرطان های پوست، اشعه ماورای بنفش خورشید است. لذا استفاده مداوم از کرم ضدآفتاب در پیشگیری از سرطان موثر است.

اشعه ایکس و ویروس ها نیز از جمله مهم ترین عوامل سرطان پوست شناخته شده اند.

در برخی موارد سیستم دفاعی بدن، افزایش سن و بروز برخی بیماری ها و مصرف برخی داروها در ایجاد سرطان پوست موثر است.

خال ها نیز می توانند عامل ایجاد سرطان پوست باشند. افراد دقت داشته باشند پس از سن 35 سالگی نباید خالی در بدن ایجاد شود و در صورت بروز، باید آن را جدی گرفت.

خال های آبی رنگ، خال های مادرزادی و خال های نامنظم را باید جدی گرفت.»

دکتر رضا یعقوبی، متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی ‌شاپور اهواز گفت:

«خال‌ها رنگ‌ها و انواع متفاوتی دارند. برخی مسطح هستند و رنگ آنها از قهوه‌ای روشن تا تیره و مشکی متفاوت است و اندازه آنها دو میلی‌متر است و فاقد مو هستند.

نوع دیگر خال‌ها، برآمده یا گنبدی شکل هستند و به رنگ پوست، قهوه‌ای روشن، تیره تا مشکی هستند. نوع دیگر، برآمده بوده ولی گنبدی نیستند که به آنها خال مرکب می‌گویند. این خال‌ها مو دارند.

همه این خال‌ها خوش‌خیم هستند و احتمال کمی وجود دارد که برخی بدخیم شوند. با این حال، خال‌های بدخیم علایمی دارند.

در صورتی که رنگ خال یک‌ دست نباشد، حاشیه خال نامنظم باشد، یا این‌ که اندازه خال به یک‌ باره تغییر کند و در اندک زمانی بزرگ شود، باید نگران بدخیم بودن خال شد. البته بزرگ شدن خال در دوران حاملگی نگران‌ کننده نیست، زیرا در این دوران به صورت طبیعی، خال‌ها بزرگ می‌شوند.

اگر در اطراف خال رنگدانه پیدا شود و لکه‌هایی اطراف ‌آن ظهور کند، نگران‌ کننده است. همچنین در صورت خون‌ریزی خال، باید به پزشک مراجعه شود.

خال‌های بدخیم احتمال ابتلا به سرطان پوست را دارند. بدترین نوع سرطان پوست، ملانوم است که بسیار کشنده است، ولی اگر به موقع تشخیص داده شود، قابلیت بهبود نیز دارد.

توصیه می‌شود خال‌هایی که در پوست سر هستند و احتمال ضربه خوردن به آنها زیاد است، برداشته شوند تا مشکلی ایجاد نشود، ولی بهتر است خال‌های دیگر دست‌کاری نشوند.»

قرص‌ ضدبارداری خوب کدام است؟

قرص‌های ضدبارداری گاهی مانند شمشیرهای دو لبه عمل می‌کنند و مصرف نادرست آنها می‌تواند با افزایش خطر سرطان سینه، اضافه وزن، سقط جنین بعد از قطع قرص و ... همراه باشد. از طرف دیگر بسته بودن فضای جامعه باعث شده بسیاری از خانم‌ها بدون مراجعه به متخصص زنان به انتخاب خود این داروها را از داروخانه تهیه و مصرف کنند که کار عقلانی نیست، پس این مطلب را بادقت بخوانید.

قرص‌های جدید اثر مردانه‌زایی ندارند

قرص‌های ضدبارداری از دو بخش هورمونی کاملا متفاوت تشکیل شده‌اند. ماده موثر آنها اتینیل استرادیول است و قسمت دوم آنها از پروژسترون تشکیل شده است. از آنجایی که بخش اتینیل استرادیول معمولا در همه قرص‌ها ثابت است، قرص‌ها بر حسب اینکه حاوی چه مقدار از این ماده باشند، به قرص‌هایی با دوز بالا یا پایین تقسیم‌بندی می‌شوند.

قسمت پروژسترونی قرص‌ها هم قابل تغییر است و انواع مختلفی دارد. برخی از آنها اثر ضد هورمون مردانه و برخی دیگر اثر مردانه‌زایی دارند.

اکثر قرص‌های ضدبارداری که در گذشته استفاده می‌شد دارای اثر مردانه‌زایی بودند، به جز چند قرصی که اخیرا وارد بازار شده‌اند از جمله یاسمین، یاز، دیان و مارولون.

مکانیسم اثر بیشتر قرص‌های ضدبارداری از طریق توقف تخمک گذاری است، اما بخش پروژسترونی قرص نیز باعث کاهش ضخامت لایه داخلی رحم (اندومتر) می‌شود. این حالت باعث می‌شود اگر هم تخمک‌گذاری انجام شد، جنین به راحتی داخل رحم ننشیند. علاوه بر این، کاهش ضخامت لایه داخلی رحم باعث مرتب شدن عادت ماهانه و کاهش خونریزی ماهانه می‌شود.

آنهایی که نباید قرص بخورند

مصرف قرص‌های ضد بارداری برای مدت کوتاه برای مثال سه تا شش ماه معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند. بهتر است همیشه از قرص‌هایی با دوز پایین از جمله یاسمین، یاز، مارولون، دیان 35 یا نوع ایرانی آنها مانند سیپروترون کامپاند یا LD استفاده شود. اگر این داروها  در فرد جواب داد، دیگر نیازی به استفاده از قرص‌های قوی مثل HD وجود ندارد.

قبل از تجویز قرص باید سابقه خانوادگی فرد پرسیده شود که نباید دیابت و فشار خون داشته باشد، وزنش خیلی بالا نباشد، بهتر است سیگار نکشد و سابقه بیماری فلبیت یا لخته شدن خون هم نداشته باشد، زیرا این قرص‌ها می‌توانند باعث افزایش لخته شدن خون یا ترومبوز در بدن شود به خصوص در افراد مبتلا به فلبیت می‌توانند منجر به سکته مغزی، سکته قلبی یا ترومبوز در پاها شوند.

همچنین فردی که قرص ضدبارداری می‌خورد و برای مثال دست یا پایش می‌شکند و مجبور می‌شود مدتی بی‌حرکت  باشد، بیشتر در خطر ترومبوز قرار دارد تا فردی که قرص مصرف نمی‌کند. علاوه بر این کسانی که می‌خواهند عمل جراحی شوند حتما باید از یک ماه قبل مصرف قرص را قطع کنند چون ممکن است احتمال ترومبوز بعد از جراحی در رگ هایشان زیاد شود.

از روز دوم قاعدگی بخورید نه روز پنجم!

هورمون‌های کنترل‌کننده تخمک‌گذاری (FSH و LH) توسط غده هیپوفیز ترشح می‌شوند. قرص‌های ضدبارداری با بالا بردن سطح هورمون‌های زنانه باعث می‌شوند بدن تشخیص دهد چون به اندازه کافی هورمون زنانه وجود دارد، نیازی به ترشح دو هورمون اصلی FSH و LH نیست، بنابراین سطح آنها بسیار کاهش پیدا می‌کند و تخمک گذاری متوقف می‌شود.

برای توقف تخمک گذاری تاکید می‌شود قرص‌هایی که جدیدا در بازار هستند از جمله یاسمین، یاز و مارولون حتما از روز دوم عادت ماهانه میل شوند، چون این داروها یک مقدار ضعیف‌تر هستند و شروع مصرف از روز پنجم شاید یک مقدار دیر باشد.

متاسفانه دیده شده که حتی داروخانه‌ها به عادت قدیم می‌گویند از روز پنجم قرص میل شود، در نتیجه بعضی بارداری‌ها با وجود مصرف قرص اتفاق می‌افتد که می‌تواند خطرناک هم باشد. قرص‌ها اگر از روز پنجم خورده شوند، باید در ماه اول از یک وسیله پیشگیری دیگر هم استفاده کرد، اما اگر از روز دوم خورده شوند از فردای آن روز قرص تاثیرگذار خواهد بود. اگر هم شک و تردید دارید می‌توانید در ماه اول از یک روش جلوگیری دیگر هم استفاده کنید. لازم به ذکر است که مصرف هیچ قرصی بعد از روز هفتم عادت ماهانه، دیگر تاثیرگذار نخواهد بود.

قرص‌هایی برای زمان شیردهی

در زمان شیردهی باید از قرص‌های ضدبارداری متفاوتی استفاده کرد. این قرص‌ها مینی پیل نام دارند و فقط حاوی پروژسترون هستند و باید هر روز سر ساعت میل شوند، زیرا سطح هورمون‌شان بسیار پایین است تا در شیردهی اختلالی ایجاد نکنند.

مکانیسم اثر آنها فقط با نازک کردن لایه داخلی رحم و ممانعت از لانه گزینی است، بنابراین خیلی نمی‌توانند جلوی تخمک‌گذاری را بگیرند و فقط در شش ماهی که خانم به طور کامل شیر می‌دهد موثر هستند، یعنی اگر کسی شیرخشک به کودکش بدهد تاثیر آن بسیار کمتر می‌شود و بهتر است از روش جلوگیری از بارداری دیگری همزمان استفاده کند.

سایر قرص‌های ضدبارداری نیز بهتر است هر روز سر ساعت خورده شوند، اما یک مقدار جای مانور هم دارند، برای مثال اگر فرد هر شب سر ساعت 9 قرص می‌خورد و یک شب آن را فراموش کند و فردا صبح یادش بیفتد می‌تواند قرص فراموش شده را میل کند و شب سر ساعت 9 طبق روال عادی به مصرف قرص ادامه دهد. اما اگر بیشتر از دو روز مصرف قرص را فراموش کند، دیگر فایده‌ای ندارد و باید آن ماه همزمان از یک روش جلوگیری دیگر نیز استفاده کند.

بعد از سه ماه آزمایش چربی و قند خون بدهید

این داروها گاهی اوقات سردردهای میگرنی را تشدید می‌کنند و یا حتی به وجود می‌آورند، زیرا پروژسترون باعث احتباس آب در بدن می‌شود. استروژن موجود در قرص نیز گاهی اوقات باعث بزرگ‌تر و دردناک شدن سینه‌ها می‌شود. اگر بیمار می‌خواهد قرص را طولانی مدت مصرف کند، حتما باید سه ماه بعد از شروع مصرف، سطح چربی‌های بدنش از جمله کلسترول وتری‌گلیسیرید و همچنین قند خونش را اندازه‌گیری کند، زیرا این قرص‌ها در تعداد کمی از افراد می‌تواند باعث افزایش چربی‌ها و قند خون شوند که اگر این مشکلات با رژیم غذایی همزمان، اصلاح نشوند باید مصرف قرص قطع شود.

فقط برای موارد اورژانسی!

قرص‌های اورژانسی یا «Morning-After Pills» در گذشته بیشتر از نوع HD بودند، در حال حاضر قرص‌های پروژسترونی به نام لونژیل موجود هستند که فقط پروژسترون دارند. طریقه مصرف‌شان هم به این صورت است که یک عدد بعد از رابطه جنسی و یک عدد 12 ساعت بعد خورده می‌شود. این داروها فقط در 72 ساعت اول بعد از مقاربت قابل استفاده هستند و هرچه زودتر مصرف شوند تاثیرگذاری‌شان هم بیشتر است.

مصرف این قرص‌ها باید محدود باشد، چون درصد موفقیت‌شان در حد 85 درصد است و اصلا جلوی تخمک گذاری را نمی‌گیرند، بلکه سطح هورمون را بالا می‌برند و بعد سطح هورمون دوباره پایین آمده و یک قاعدگی اتفاق می‌افتد، در نتیجه بارداری رخ نمی‌دهد.

بهتر است خانم‌هایی که رابطه دارند این قرص را در منزل داشته باشند تا اگر کاندوم پاره شد یا خوردن قرص ضدبارداری فراموش شد بتوانند از آن استفاده کنند.

خطر سقط جنین

برخی افرادی که برای مدت طولانی از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کنند، بعد از قطع مصرف قرص، دچار قطع عادت ماهانه یا آمنوره می‌شوند، زیرا یکی از مکانیسم‌های اثر این قرص‌ها بالا بردن هورمون شیر یا پرولاکتین است. قاعدگی معمولا باید چند ماه بعد از قطع قرص برگردد، ولی اگر برنگردد، یعنی تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود و شانس بارداری کم می‌شود. در این صورت فرد باید حتما از لحاظ هورمونی بررسی شود. اما اگر قرص برای مدت کوتاه استفاده شود، معمولا این حالت رخ نمی‌دهد. مصرف طولانی‌مدت این قرص ها باعث می‌شود ضخامت لایه داخلی رحم آنقدر نازک شود که گاهی اگر بارداری هم اتفاق بیفتد، منجر به سقط جنین می‌شود.

بالای 40 سال با احتیاط

معمولا بدن همه افراد به قرص‌ها یکسان جواب نمی‌دهد. ممکن است یک نفر بیشتر با یاز سازگاری داشته باشد و فردی دیگر با یاسمین یا دیان و ... بنابراین باید قرص‌ها را امتحان کرد. در هر صورت بهتر است در مرحله اول از داروهای جدید مثل یاز، یاسمین، دیان، مارولون و ... استفاده کرد و بعد اگر مشکلی بود نوع قرص را عوض کرد.

لازم به ذکر است که سیگاری‌های بالای 35 سال بهتر است اصلا از قرص‌های ضد بارداری استفاده نکنند. همچنین در افراد بالای 40 سال باید خیلی با احتیاط تجویز شوند.

بیشتر از چهار سال مصرف نکنید!

استفاده از این قرص‌ها به مدت طولانی و بدون توقف اصلا توصیه نمی‌شود. همانطور که ذکر شد این قرص‌ها حاوی هورمون اتینیل استرادیول هستند. در واقع گروه اتینیلی که به این استردیول اضافه شده است باعث می‌شود هورمون به مدت طولانی در بدن باقی بماند، یعنی اگر قرصی امروز قطع شود چند ماه طول می‌کشد تا کل دارو از بدن خارج شود و از آنجایی که این هورمون می‌تواند تحریک‌کننده سرطان سینه باشد توصیه می‌شود قرص با فواصل سه ماهه استفاده و یک ماه توقف یا شش ماهه استفاده و دو ماه توقف مصرف شود. در کل استفاده از قرص بیشتر از چهار سال به خصوص به طور ممتد خیلی توصیه نمی‌شود.

بخش سلامت تبیان